ҚИЫНДЫҚҚА МОЙЫМАҒАНДАРДЫҢ МҰҢЫ КӨП

Өкінішке қарай, елімізде церебральды сал ауруына шалдыққан балалар саны жыл санап артуда. Біздің облыстың өзінде үстіміздегі жылдың қаңтарымен қарастырар болсақ 17 жасқа дейінгі 5293 мүгедек бала бар. Оның 2135-і жүйке-психикалық патологиясы бар балалар. Бұл – жалпы көрсеткіштің 40,3 пайызын құрайды. Оның 1025-і сал ауруы ауыр диагнозымен арнайы дәрігерлік есепте тұрғандар.

Сал ауруына шалдыққан балалардың миы 8 жасқа дейін жетілетіндіктен, оларды 8 жасқа дейін емдеудің маңызы зор. Осы орайда сал ауруына шалдыққан балалар мен олардың аналарына мемлекет тарапынан
қолдау көрсету мақсатында қабылданған 2030 жылға дейінгі «Отбасы және гендерлік саясат» тұжырымдамасы бар. Бағдарламаның басты талабы осындай ерекше балаларға барынша жағдай жасау. Осы мақсатта еліміздің әр қаласында ашылып жатқан оңалту орталықтары ата-аналар үшін көп көмек екені шындық. «Бірақ бұл көмек теңізге тамған тамшыдай ғана», — дейді сал ауруының салдарын сезінген ана Эльнара Смағұлова.
— Қиындығы сол, бізде оңалту орталықтарында сырқат баланың күнделікті әрі жеке-дара ем алуына жағдай қарастырылмаған. Емдік дене жаттығуын жасайтын мамандар мен арнайы залдар жоқтың қасы. Тәуліктің жеті күнінде жаттығуды қажет етер мұқтаж балалар қаншама. Сондықтан да, ата- аналар шарасыздықтан ақылы дәрігерлік тексеріске, ақшалы емге жүгінеді. Біздер осындай тағдырлас балалардың ата-аналары өз күшімізбен «Сила» залын жасақтадық.
Эльнара сынды науқас баласы бар 80 ата-ана бұл залды жалға алған. Олар өз қаржыларына білікті мамандарды Қазақстанның түкпір-түкпірінен, тіпті Ресейден де шақыртуға мәжбүр. Қарағандыда реабилитациялық орталықтар қолжетімді болғанымен, онда білікті маман тапшы.
Үш жастан кейінгі бүлдіршіндерді қабылдайтын «Үміт» сауықтыру орталығында емдік дене жаттығуы топпен жүргізіледі. Ал, церебралды сал ауруы диагнозы қойылған кей балалар буындарын ұстап, отыра алмайтындықтан, олармен жеке айналысу керек. Міне, осындай қарама-қайшылықтарды дәйектеп келтірген ата-аналардың айтар проблемасы аз емес.
Мүгедектік арбасы, демеуші жабдықтар, арнайы ортопедиялық аяқкиім алу өте қиын дейді қынжылған ата-аналар. Тапсырыс берген тегін аяқкиімге жылдап жүріп жеткенше, баланың аяқ өлшемі өсіп те кетеді екен. Ал, сатып алсаңыз мұндай емдік аяқкиім құны 35-45 мың теңге мұғдарында. Тегін берілер қажеттілік заттары көп жағдайда сапасыз болып келеді екен. Ауыр диагнозды бала тәрбиелеп отырған аналар базынасын біз жауапты мекемеге жеткіздік. Ондағылар былтырдан бастап бұл мәселенің мемлекеттік деңгейде шешімі қарастырылғанын айтты. Нақтылай кетсек, ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінде 2020 жылдың 1 қаңтарынан бастап Әлеуметтік қызметтер порталы іске қосылған. Бұл дегеніңіз мүгедек тұлғаларға тікелей жабдықтаушы оңалту құралдары мен қызметтерін өз еркімен, талғамына сәйкес сатып алуға мүмкіндік беретін автоматтандырылған жүйе. Ондағы мақсат – жоғарыда айтылғандай, шағымдар болмауы үшін мүгедек тұлғаларды тікелей жабдықтаушымен өзара әрекеттесуін қамтамасыз ету. Бұл электронды жүйе
мүгедектігі бар адамдарды оңалту құралдарымен қамтамасыз ету протездік-ортопедиялық, дыбыстық техникалық, тифлотехникалық және гигиеналық құралдармен, сондай-ақ, мүгедектер арбаларын беруді қамтиды. Жоғарыда аталған қызметтер мемлекеттік сатып алу арқылы ұсынылады. Мұқтаж адамдар тауар мен қызметтің қажетті түрін өз бетінше таңдай алады. Портал үйден шықпай-ақ «бір терезе» арқылы уақытылы әлеуметтік көмек көрсетуді, сондай-ақ, жеке қажеттіліктерді, жеткізушілер туралы ақпаратты, әлеуметтік қызметкер мен мамандар туралы мәліметтер алуды қамтамасыз етеді. Бұл адал бәсекелестікті арттырып, әлеуетті өнім берушілердің қатарын молайтпақ.
Министрлік қаулысымен әлеуметтік қызмет порталында мүмкіндігі шектеулі жандарды арнайы шипажайлық еммен қамтамасыз ету қызметі де рәсімделеді. Жылына бір мәрте 14 күнге емдік тегін жолдама беріледі. Соған сай демалып, ем қабылдауға мүмкіндік бар.
Иә, электрондық жүйе жұмысты едәуір жеңілдетіп, мұқтаж жандарға үкімет тарапынан бар қолдау жасалғандай. Деседе, ескерілмеген жайттар жетерлік. Мысалы, Қарағандыда 5,5 мың мүгедек жаңға 2,5 мың жолдама бөлініпті. Бірақ, жолдама қолына тиген жандардың шипажайға құлшынып тұрғандары шамалы. Арбамен қозғалатындар, қозғала алмайтындар мен ДЦП дертіне шалдыққан балалар жолда да, шипажайда да басқа адамның көмегінсіз жүре алмайды. Ал, баланың жай-күйіне қарайтын жанға қаржы бөлінбейді. Әрине, сырқат баланы еш ата-ана қараусыз жібермейді. Осыдан келіп, бөлінген қолдау қаржы игерілмей де жатады. Нақтырақ айтсақ, мүмкіндігі шектеулі жан- дар есебінен қаржы үнемделеді. Қысқасы, бір қолымен беріп, екінші қолымен қайтарып алғандай көмек десе болар. Тығырыққа тірелген түйткілді мәселені шешу үшін облыс басшысы қалалар мен аудандардың әкімдеріне мүгедек жандардың жанындағы көмекшілерге қаржыны жергілікті бюджеттен қарастыруды тапсырды. Бұл тәсіл қаншалықты құпталарын уақыт көрсетер.

Әсел ҚҰСАЙЫНҚЫЗЫ
«QH»