Жүйедегі өзгерістер

Алқабилер институты – қоғамның сот жүйесіне деген сенімін нығайтатын маңызды элементтердің бірі. Қазақстанда алқабилердің қатысуымен қаралатын қылмыстардың тізбесі кеңейтілді, бұл өз кезегінде әділеттілік пен ашықтықты қамтамасыз етуге бағытталған қадам болып саналады. Алқабилер соты азаматтар мен қоғам үшін маңызды рөл атқарады, себебі бұл жүйе сот шешімдерінің әділдігіне және объективтілігіне кепілдік береді. Осыған байланысты Қазақстандағы заңнамада бірқатар өзгерістер енгізілді. Бұған алқабилердің қатысуымен қаралатын қылмыстық істердің түрлерінің ұлғаюы, олардың қарау тәртібі мен шарттарына қатысты жаңа ережелердің қабылдануы кіреді. Бұл өзгерістердің мақсаты – сот жүйесіне деген халықтың сенімін арттыру, сондай-ақ азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау.

2023 жылдың қаңтарынан бастап Қазақстанда алқабилер сотының қарауы мүмкін қылмыстар саны айтарлықтай артты. Бұрын бұл тізімде 14 қылмыс болса, енді 44 қылмыс қамтылған. Жаңа заңнамалық өзгерістерге сәйкес, алқабилер соты ауыр және орташа ауыр қылмыстармен қатар, азаптау, жауапты органдарды мәжбүрлеу сияқты күрделі қылмыстық істерді де қарайтын болды. Бұл өзгерістер сот жүйесінің ашықтығын және әділдігін арттыруға, сондай-ақ азаматтардың құқықтарын қорғауды қамтамасыз етуге бағытталған. Алқабилердің қатысуы мен қоғам мүшелерінің сот ісіне араласуы қылмыстық істердің әділ және объективті қаралуына үлкен әсер ететіні сөзсіз. Осылайша, алқабилердің қатысуымен қаралатын қылмыстардың санының ұлғаюы Қазақстандағы сот төрелігіне деген халықтың сенімін нығайтуға ықпал етеді.

– Тәжірибенің кеңеюіне қарамастан, соттарда алқабилер әлі де жетіспейді. Көптеген азамат жауапкершіліктен, мүмкін қысымнан немесе жұмыстағы қиындықтардан қорқып, қатысудан жалтарады. Нәтижесінде отырыстар кейінге қалдырылып, сот төрелігі үдерісі баяулайды, – дейді Қарағанды облысының қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сотының төрағасы Бекзат Шалғымбаев.

Мәселені шешу үшін алқабилер тізімін құрудың жаңа жүйесі енгізілді. Енді судьялар сотқа жүгінушілердің қатысуын арттыру үшін дерекқорға телефон нөмірлері мен электрондық пошта мекенжайларын қосуды ұсынады.

Жұпар АМАНБАЙҚЫЗЫ,

«QH»