Маман тапшылығы сезілуде
Мектептерде мұғалімдердің жетіспеушілігімен дағдарыс күшейе түсуде. Сарапшылар мұны кейінгі он жылдықтағы демографиялық ахуалдың артуымен байланыстырады. Білім беру саласындағы кадр тапшылығы тек осыған байланысты ма, әлде басқа да себептер бар ма?
Тамыз айында ғана enbek.kz cайтында 15 мыңнан астам педагог бос жұмыс орындарын іздеу туралы түйіндемелерін орналастырған. Мектептер мен балабақшалар оқу жылы қарсаңында кадрлар жинады, деп түсіндірді министрлік. Алайда, еңбек биржасында жыл сайын өсіп келе жатқан тапшылық расталды.
– Бүгінгі күнгі бізде 384 маман жетіспеушілігі орын алып отыр. Ол мектептерде, балабақшаларда тәрбиеші және мұғалім ретінде. Жыл сайын бұл жағдайдың кадр тапшылығы, жетіспеушілігі бар. Өткен жылы 300-ден сәл аса кадр тапшылығы болса, осы жылы 384 маман жетпейді, – дейді Қарағанды қаласы Мансап орталығының директоры Берік Есенов.
Қарағанды облысының білім басқармасында басқа облыстармен салыстырғанда мұнда мұғалімдер жеткілікті деп айтылады. Ағарту министрлігінің мәліметінше, бүгінгі таңда 3000 педагог тапшы. Оның басым бөлігі Ақмола, Алматы, Атырау, Жамбыл, Қарағанды, Қостанай, Павлодар облыстарында, Астана мен Алматыда. Маман жетіспеушілігін ЖОО түлектері есебінен жабу жоспарлануда.
– Білім беру жүйесімен жас білікті мамандарды тарту үшін 2021 жылдан бастап бірқатар шара қабылданды. Педагогтердің жалақысы екі есеге артты. Педагогикалық бағыттарға берілетін гранттар саны 15 мыңнан 16 мың грантқа дейін ұлғайтылды. Сонымен қатар, бізде педагогикалық мамандықтар бойынша оқитын жоғары оқу орындарының студенттері үшін шәкіртақы мөлшері 58 мың теңгеден 67 мың теңгеге дейін өсті, – деп түсіндірді ҚР Білім Министрлігі орта білім Комитетінің бас сарапшысы Жұлдыз Елубаева.
Бұл шаралардың барлығы көмектесе ме, егер барлық мемлекеттік реформаға қарамастан, мұғалімнің кәсібі ешқашан беделді болмаса, мамандар бағаланбайды. Білім беру мекемелеріндегі ағын өте жоғары, дейді әлеуметтанушы Татьяна Резвушкина.
– Егер біз тереңірек қазсақ, мұғалімдердің барлығы 400-600-800 мың ала бермейтінін білеміз. Сіз мұндай жалақыны 15 жыл жұмыс істеген кезде ғана ала аласыз, жоғары санат болуы керек. Бұған жету үшін сізге 10-15 жыл жұмсау керек. Білім берудегі 10-15 жыл, бұл толық деформация. Елестетіп көріңізші, бастауыш сынып мұғалімі, сізде 30 балаңыз бар және 60 ата-ана бар, олар сізден максималды инвестиция, жеке көзқарас, барлық есеп туралы қаржылық шығындар талап етеді. Сізден мектеп басшылығы да көпті талап етеді. Біздің қазіргі жастарымыз бүгінгі таңда, осындай шарттармен жұмыс істеуге келіспейді. Ол өзін сынап көреді және әдетте дереу жұмыстан шығып кетеді, – дейді әлеуметтанушы.
Әрине, baby boom да рөл атқарады, дейді демографтар. Қазір 1 сыныпқа 2017 жылы туылған балалар барды. Бұл 390 мың нәрестенің ең төмен туу кезеңдерінің бірі болды.
– Соңғы онжылдық кезеңді салыстыратын болсақ, 2023 жылдан кейінгі туу коэффициенті 2017 жылы ең төмен болды. Және ең жоғары туу коэффициенті 2020 және 2021 жылдары сәйкесінше 426.000 және 446.000 сәби. 2021 жылдары туудың ең жоғары көрсеткіштері тек соңғы 10 жылда ғана емес, сонымен қатар 2017 жылы Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің барлық кезеңінде, – деп атап өтті Ұлттық статистика бюросының сарапшысы Бибігүл Мирасбек.
Яғни, 3-4 жылдан кейін, бұл балалар мектепке барғанда, мұғалімдердің тапшылығы одан әрі артады деп болжануда.
Қанағат ЖИЕНҚҰЛОВА, «QH»