Ботулизмнің алдын алу
Қыстың қаһарлы күнінде қолдан жасалған өнімдерді – тәтті тосаптарды, маринадталған қиярларды, саңырауқұлақтарды ашып жегенді бәріміз ұнатамыз. Үй иелері қолдан жапқан көкөніс, жеміс, саңырауқұлақтарды қысқа сақтайды. Консервілеген өнімдерді қысқа сақтау барысында ережелерді дұрыс сақтамаса аса қауіпті, өліммен аяқталатын ботулизм орын алуы мүмкін.
Ботулизм дегеніміз ботулинум микробтары (токсині) бар тағамдарды жеу кезінде пайда болатын тағамдық улану. Ботулизм микробтары табиғатта және қоршаған ортада спора түрінде кең таралған. Споралар сыртқы ортада ұзақ уақыт сақталады, мұздатуға және кептіруге төзімді. Оттегі араласпастан, мысалы, тағамды сақтау кезінде ботулизм бактериялары көбейе бастайды және ең күшті бактериялық улану болып табылатын токсинді шығарады (адам үшін өлімге әкелетін доза 0,3 микрограмм). Әдетте токсин дайындау технологиясы сақталмаған, әсіресе үйде дайындалған консервілер, тұздалған балық, шұжық, ветчина, саңырауқұлақтар сияқты тағамдарда жиналады. Соңғы жылдары консервіленген саңырауқұлақтардан болған ботулизм көп кездесуде. Мұндай өнімдерді тұтынған кезде токсин қанға тез сіңіп, бүкіл денеге таралады, әртүрлі мүшелерге және ең алдымен жүйке жүйесіне әсер етеді. Ботулизм қоздырғышының ерекшелігі — құмырада токсин біркелкі емес, «ұяшық» түрінде жиналады. Сондықтан бір банкадағы консервілерді (саңырауқұлақтар, балық, ет) тұтынған адамдардың кейбірі ғана ауырып қалады.
Ботулизмнің алдын алу негізгі жолы – тек арнайы кәсіпорындарда дайындалған консервілерді қолдану. Үйде дайындалған жағдайда келесі ережелерді сақтау керек:
— көкөністер, жемістер, жидектер мен саңырауқұлақтарды жақсылап жуып, топырақтарын қалдырмау керек;
— біраз уақыт бұрын жиналған, бүлінген көкөністерді, жемістерді, жидектер мен саңырауқұлақтарды консервілеуге болмайды;
— балықты ауланғаннан кейін тез тазалап, ағынды сумен шайып, суық жерде сақтау керек;
— саңырауқұлақтарды герметикалық жабық банкаларда тұздауға болмайды; саңырауқұлақтарды сақтаудың ең жақсы әдісі-тұздау және кептіру;
— консервілері бар банкаларды ашпас бұрын қарау керек-оларда ботулизм қоздырғышы пайда болған кезде банкалардың түбінің және қақпағының қампаюы (бомбаж) байқалады.
Ботулиндік микробтар мен токсиндер көбінесе өнімнің сыртқы түрін, иісі мен дәмін өзгертпейтінін есте ұстаған жөн, сондықтан тамақтанудан 6-12 сағат бұрын үйдегі консервілерді 15-20 минут қайнатып, тез салқындатып, 36 сағат ішінде пайдалану керек. Дастарханға қояр алдында тағамды және кез келген консервілерді қайнату, қайнату, қуыру арқылы ботулизмнің, басқа ішек ауруларының және тамақтан уланудың алдын алуға болатынын ескеру қажет.
Н.П.НИКОЛАС,
Қарағанды қ. Қазыбек би атындағы ауданының
санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармасының бөлім басшысы