Қаңтар оқиғасы: Президент Тоқаев қалай әрекет етті?
Қазақстан Президенті Қасым Жомарт Тоқаев елдегі жаппай тәртіпсіздік кезінде қалай әрекет етті? Оқиғаның хронологиясын Мемлекет басшысының баспасөз хатшысы Берік Уәли баяндап берді.
«Оқиғалардың хронологиясы туралы айту дұрысырақ болады. 4 қаңтарда Мемлекет басшысының үндеу жолдайтыны белгілі болды. Біз бәріміз жұмысқа келдік. Кейін Президенттің өзі хатшының жанында отырып, жазу, түзету және енгізу жұмыстарына тікелей араласты. Сол кезде баспасөз қызметінің қызметкерлері үндеудің алдында камералар орнатып, дыбысты реттеп, Мемлекет басшысының өтінішін бірден жазып алды. Президенттің Қазақстан халқына үндеуі бірден республикалық телеарналарға берілді.
Сол кезде ҚасымЖомарт Тоқаев биліктің құламайтынын ашық айтты. Сол сәттен бастап біз бәріміз жұмыста болдық. Бір сөзбен айтқанда, барлығы Президенттің өтініштері мен үндеулерін жедел шығарды», – деді Берік Уәли.
Ол болған оқиғалар тәуелсіз Қазақстанның тарихында қалатынын атап өтті. Бұл туралы бірнеше рет айтылады және сарапшылар бағаларын береді.
«Қасым-Жомарт Тоқаев жағдайды бірден толық бақылауға алды. 5 қаңтарда түнгі сағат 2:00 шамасында ол Маңғыстау облысы мен Алматыда төтенше жағдай режимін енгізу туралы Жарлыққа қол қойды. Бұл туралы ақпаратты біз бірден Ақорда сайтында жарияладық. Осы тұста айта кеткім келетіні – 4-5 қаңтарға қараған түні таңғы сағат 5:30-да Қасым-Жомарт Тоқаев мені кабинетіне шақырып, Премьер-министр Асқар Маминнің отставкаға кету туралы өтінішін қабылдағанын айтты. Бұл туралы таңғы 7-де жиналыста жариялау керек еді. Мемлекет басшысы маған кеңес басталған 5 минуттан кейін Ақорданың ресми сайтында Үкіметтің отставкаға кетуі және Премьер-министрдің міндетін атқарушы Әлихан Смайыловты тағайындау туралы ақпарат жариялануын тапсырды. 15 минуттан кейін Мемлекеттік хатшы ретінде Ерлан Қаринді және ҚР Ұлттық қауіпсіздік комитетінің бірінші орынбасары етіп Мұрат Нұртілеуді тағайындау туралы ақпарат жариялауды міндеттеді. Яғни Президент жарлықтарды жариялау тәртібін егжей-тегжейлі ұйымдастырып, «сөрелерге қой» деп түсіндіріп, тапсырма берді. Уақыт таңғы 6-ға жақындады. Мемлекет басшысы маған: «Сізде алдағы жиналыс туралы баспасөз хабарламасын дайындауға тура бір сағат уақыт бар», – деп бөлісті Берік Уәли.
Баспасөз хатшысының айтуынша, елдегі жағдайдың тұрақсыздануы аясында Президент Нұр-Сұлтан қаласы мен Алматы облысында төтенше жағдай режимін енгізу туралы шешім қабылдады. 5 қаңтар күні түстен кейін Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қауіпсіздік кеңесін басқаратыны белгілі болды.
«Мемлекет басшысы Қазақстан халқына тағы бір үндеу жариялайтынын айтты. Президент үндеуінде бұзақылық элементтерінің жоғары ұйымдастырылуы назар аудартатынын айтты. «Бұл қаржылық тұрғыдан негізделген қастандық жасаушылардың іс-әрекетінің мұқият ойластырылған жоспарын көрсетеді. Сондықтан Мемлекет басшысы және бүгіннен бастап Қауіпсіздік кеңесінің төрағасы ретінде барынша қатаң әрекет етуге ниеттімін, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев. – Бұл – көптеген өтініштермен жүгінетін біздің азаматтарымыздың қауіпсіздігі мәселесі. Бұл – мемлекетіміздің қауіпсіздігі мәселесі. Халық мені қолдайтынына сенімдімін. Жағдай қандай болса да, мен астанада боламын. Менің конституциялық міндетім – халықпен бірге болу», – деп атап өтті Президент өз үндеуінде.
Ол өз уәдесін орындады. Үндеу 5 қаңтарда сағат 18:30- да жарияланды. Қауіпсіздік кеңесінің басшысы ретінде шешім қабылдады. Осыдан кейін Президент елдің барлық басқа аймақтарында төтенше жағдай енгізу туралы Жарлыққа қол қойды. Кешке Президент ҰҚШҰ-ның барлық мемлекет басшыларымен телефон арқылы сөйлесуді жалғастырды. Сол күні сағат 23:30-да ол өзінің төрағалығымен Қауіпсіздік кеңесінің бірінші отырысын өткізді. Жиында Алматыда терроризмге қарсы операцияның басталғаны және ҰҚШҰ мемлекеттері басшыларының біздің елге көмек көрсету туралы шешім қабылдағаны туралы мәлімделді», – деді Президенттің баспасөз хатшысы.
Сондай-ақ Берік Уәли 6 қаңтар күні бірқатар маңызды кадрлық тағайындау болғанын атап өтті: Кәрім Мәсімовтің орнына ҰҚК төрағасы Ермек Сағымбаев келсе, Сәкен Исабеков Мемлекеттік күзет қызметін басқарды.
«МұныңбәріСтратегиялық реформалар жөніндегі агенттік басшысының ауысуымен жалғасты. Содан кейін Қасым-Жомарт Тоқаев Үкіметке жағдайды тұрақтандыруға бағытталған бірқатар шұғыл тапсырма берді. Сол күні Мемлекет басшысы Өзбекстан және Түркия президенттерімен телефон арқылы сөйлесті. «Мұның бәрі бір күнде болды. 7 қаңтар күні таңғы сағат 7-де Қасым-Жомарт Тоқаев терроризмге қарсы штабтың отырысын өткізді. 14:30- да Қазақстан Президенті халыққа кезекті Жолдауын арнады. Ол террористерге ескертусіз оқ жаудыруға бұйрық бергенін мәлімдеді. Халықтың өзі осындай батыл шешімдердің қабылдануын күтті деп ойлаймын. Себебі бейбіт тұрғындар қаза бола бастады. Менің ойымша, бұл шешуші әрі маңызды мәлімдеме болды», – деді Берік Уәли.
Бұған дейін Мемлекет басшысының баспасөз хатшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың қазір күн-түн демей жұмыс істеп жатқанын, сондай-ақ 2022 жылдың басынан бастап Қ.Тоқаев қаншажарлыққа қол қойғанын айтты. Оның айтуынша, 4 қаңтардан бастап Мемлекет басшысы 120 сағат бойы үздіксіз қызмет атқарған.
Берік Уәли Қазақстан Президентінің елдегі жағдай туралы Твиттері халықаралық ұйымдар тарапынан қолдау тапқанын хабарлады.
Сонымен қатар ҚР Президентінің баспасөз хатшысы Қазақстанда ҰҚШҰ Ұжымдық бітімгершілік күштерінің болуына қатысты түсініктеме беріп, Президент жариялаған Үкіметтегі кадрлық өзгерістер туралы еске салды.
Аружан АЛПЫСБАЙ,
«QH»