Жәдігерлер табылды
Археологтер Шет ауданындағы Талды тарихи-археологиялық саябағында күтпеген артефакт тапты. Қола дәуірінің қорымында соңғы сақ кезеңіндегі қанжар анықталды. Ғалымдар тағы қандай сирек кездесетін тарихи жәдігер тапқандығына тоқталды.
Әдетте темірдің топырақта ұзақ сақталмайтынын айтады археологтер. Бұл қанжардың 2000 жыл бойы қалай сақталғаны түсініксіз. Мамандар қанжардың б.з.д. ІІІ ғасырдан б.з. ІІІ ғасырына дейін жасалғанын межелеп отыр. Мұнан гөрі дәл мәліметті оның жанынан табылған сүйектерді көміртекті талдаудан кейін айтады. Қанжардың ыңғайлы сабы және қан ағызатын ойығы бар. Олар оны сақ кезеңіндегі қола бұйымдармен сипатталатын 4 қорғанның бірін қазу кезінде тапты.
– Сақ халқының, ғұндармен бірге пост-сақ халқының өзара әрекеті болуы мүмкін. Себебі кейбір ғұн ескерткіштері ерте темір сақ қорғандарында салынған. Бұл – жүктеме болуы мүмкін дегенді білдіреді. Сондықтан қорған құрылды. Олар оны жай ғана қазып, келесі жерлеуді сол жерге қойды, – деп атап өтті Тарихи-мәдени мұраны сақтау орталығының археологі Әділ Макен.
Қанжардан басқа керамикалық ыдыс табылды. Оның түрлі ғұрып кезінде пайдаланылғанын айтады ғалымдар. Себебі ыдыс бетіне орнатылып, оның үстіне қорған тұрғызылған. Сондай-ақ олар Мұртты қорған деп аталатын және шығыс жағында тас мүсіндері бар тас қоршаумен қоршалған төртбұрышты қыпшақ ғибадатханасын зерттеуді жалғастыруда.
– Бұл форманы қыпшақ тайпалары ғана жасаған жоқ. Бұл олардың әлем моделі туралы идеясын ұсынды. Негізгі жақтар, мүсіндер пұтқа табынуды көздеді. Бұл құрылымда біз жануарлардың, ұсақ малдың және жылқының сүйектерін таптық. Бұл құрбандық шалуды көздеді, – деп түсіндірді Қарағанды университеті жанындағы «Сарыарқа» археологиялық институтының директоры Алексей Кукушкин.
Биыл Талдыдағы қазба жұмыстарында қарағандылық ғалымдар және Бөкетов зерттеу университетінің 120-дан астам студенті жұмыс істейді. Барлық қорған әлдеқашан тоналған. Қазір ғалымдар тонаушылар қалдырған немесе жоғалтқан нәрсені ғана табады. Бірақ бұл олжалар тарихшылар үшін баға жетпес байлық болып саналады. Олардың барлығы сынақтардан кейін мұражайға жіберіледі.
Айдын ШАЛАТАЙҰЛЫ, «QH»