Пәтер бағасы өсті, нарық тұралап тұр: жылжымайтын мүлік нарығындағы шындық қандай?

Жыл басынан бері жаңа тұрғын үйдің 1 шаршы метрі орта есеппен 7%-ға қымбаттады. Бұл көрсеткіш инфляция деңгейінен де асып түсті. Ал қайталама нарықта баға шамамен 5%-ға өсті. Бұл деректерді Halyk Finance ұсынды.

Дегенмен, маусым айында пәтер сатып алу-сату мәмілелері сәл төмендегенімен, алты айлық көрсеткіш өткен жылмен салыстырғанда 4%-ға артық. Сарапшылар жылжымайтын мүлік нарығында қалыптасқан жағдайды әрқалай түсіндіреді.

Сала өкілдерінің айтуынша, пәтер бағасының өсуіне бірнеше себеп бар. Ең алдымен, құрылыс материалдарының қымбаттауы, олардың басым бөлігінің шетелден жеткізілетіні әсер етуде. Қазақстанда құрылыс индустриясы ішкі сұранысты толық қамти алмай отыр. Сонымен бірге, құрылыс компаниялары бағаны алдын ала көтеруге мәжбүр, себебі тұрғын үйді қосылған құн салығымен салықтау мәселесі қарастырылуда.

– Дольщиктерден (үлескерлерден) ақша тарту заңнамалық тұрғыда қиындайды. Бұл құрылыс көлемінің қысқаруына әкелуі мүмкін. Табиғи реакция – бағаны көтеру. Құрылыс материалдарының өзі қымбат, ал заңбұзушылықтарға енді жол берілмейді. Болашақта құрылыс жүргізу қиындай түседі, – дейді Қарағанды облысы құрылысшылар кеңесінің төрағасы Төлеген Әшімов.

Оның айтуынша, құрылыс көлемі азайған сайын, баға да өсе береді.

Қазақстан риэлторларының Біріккен қауымдастығының Қарағандыдағы өкілі Виталий Браиловский бұл пікірмен келіспейді. Оның пікірінше, жылжымайтын мүлік нарығы ұзақ уақыт бойы стагнацияда тұр.

– Егер баға 9,5%-ға өссе, ал инфляция 11,8% болса, онда шын мәнінде пәтерлер арзандап жатыр. Жазда сату көлемі сәл төмендейді, бірақ бұл маусымдық құбылыс. Күзде нарық қайта жанданады, – дейді ол.

Сарапшылардың көпшілігі соңғы жылдары нарықтағы бағаның күрт өсуін мемлекеттің араласуымен байланыстырады. Арзан ипотека, зейнетақы жинақтарын шешу мүмкіндігі – бәрі сұранысты күрт арттырып, бағаны көтеріп жіберді. Алайда бұл мүмкіндіктер таусылған соң, нарық енді қалыпты жағдайға келе бастады.

– Мемлекеттік ипотека бағдарламасын мүлде бастамау керек еді. Қазір тек коммерциялық ипотека қалуы қажет. Оның пайыздық мөлшерлемесі жоғары (17-19%), бұл нарықтың құлдырауына әкеледі. Нәтижесінде кейбір құрылыс компаниялары банкрот болады немесе қызметін азайтады. Жылжымайтын мүлік бағасы бірден құламаса да, 20-30%-ға төмендеуі мүмкін, – дейді қаржы сарапшысы Арман Бейсембаев.

Сарапшының сөзінше, мемлекет соңғы жылдары үлкен көлемде тұрғын үй салды, бірақ олардың сапасы жиі сынға ілігуде. Қазіргі таңда бюджет тапшылығы себепті мемлекеттік тұрғын үй бағдарламалары қысқарып жатыр. Енді тек әлеуметтік санаттағы азаматтарға арналған жобалар ғана сақталып қалуы мүмкін.

Мысалы Қарағанды қаласының әкімдігі жаңа үйлер салудың орнына, бюджет қаражатына екінші нарықтан пәтер сатып алуға көшпек. Бұл да нарық құрылымына айтарлықтай әсер етеді.

Жылжымайтын мүлік нарығы бір қарағанда қызу көрінгенімен, сарапшылар оның баяу дағдарыс кезеңінен өтіп жатқанын айтады. Бағаның өсуі тоқтауы мүмкін, ал құрылыс саласының болашағы жаңа ережелер мен сұраныстың төмендеуіне байланысты күрделене түспек. Мемлекет бұл дағдарыстың әлеуметтік салдарын жұмсартудың жолын табуы тиіс.

Құралай ӘЛЖАППАР,

«QH»