МҚҰ облигацияларынан гөрі қаржылық қауіпсіздік жастығы тартымды болуы мүмкін
2025 жылдың наурыз айында негізгі мөлшерлеменің 16,25%-ға дейін өсуі аясында қазақстандықтар қаржыландырудың баламалы көздеріне жиі жүгінуде. Айқын тренділердің бірі – шешім қабылдауда икемді шарттар мен жеделдікті ұсынатын микроқаржы ұйымдарының (МҚҰ) өнімдеріне қызығушылықтың артуы.
ҚР Ұлттық банкінің деректеріне сәйкес, 2025 жылдың 1 қаңтарына қарай Қазақстанда 214 МҚҰ жұмыс істеген. Ал олардың жиынтық кредит қоржыны 1,5 трлн теңгені құрады. Бұл ретте 2024 жылдың қазан айынан бері бұл көрсеткіш 7,5%-ға өскен.
Соңғы бірнеше жылда нарықтың өсуі елдің қор нарығына МҚҰ-ның белсенді қатысуымен ұштасқан. Көптеген қазақстандық компаниялар бірнеше жыл бойы капиталды тарту мақсатында облигацияларды Қазақстан қор биржасына (KASE) және «Астана» Astana International Exchange (AIX) халықаралық қаржы орталығына орналастырады.
Бір жағынан, банктік қарыздарға қарағанда, облигациялар арқылы қаражат тарту компанияларға өз шарттары мен төлеу мерзімдерін белгілеуге мүмкіндік береді, бұл әсіресе тұрақсыз нарық жағдайында маңызды болмақ. Екінші жағынан, компаниялар МҚҰ-ның борыштық қағаздарын сатып ала отырып, капиталды көбейту мүмкіндігіне ие болады.
«Облигацияларды орналастыру – бұл МҚҰ үшін ұзақ мерзімді ресурстарды тарту мүмкіндігі, бұл, сайып келгенде, кәсіпкерлер үшін өнім желісін кеңейтуге мүмкіндік береді. Шағын және орта бизнес қаржыландырудың икемді құралдарын қажет етеді және облигациялар бізге осындай мүмкіндіктерді ұсынуға көмектеседі», — дейді Робокэш.кз МҚҰ (Zaimer.kz бренді) бас директоры Алмаз Торутаев.
Осы тұрғыда Қазақстанда корпоративтік облигациялар нарығы да белсенді дамып келе жатқанын атап өткен жөн.
KASE деректеріне сәйкес, 2024 жылы корпоративтік облигациялармен сауда көлемі 2023 жылмен салыстырғанда екі есеге жуық, яғни 98,7%-ға немесе 2,2 трлн теңгеге өсіп, 4,3 трлн теңгеге жеткен.
МҚҰ облигациялары
Соңғы жылдары микроқаржы ұйымдарының (МҚҰ) облигациялары капитал тартудың маңызды құралына айналды. Бұл компанияларға өз қызметін қамтамасыз етуге мүмкіндік берсе, инвесторлар үшін тұрақты табыс көзіне айналып отыр.
Алайда мұндай облигациялардың оларды дәстүрлі корпоративтік бағалы қағаздардан ажырататын бірқатар ерекшеліктері бар.
МҚҰ облигацияларының негізгі сипаттамаларының бірі олардың жоғары кірістілігі болып табылады. Ірі компаниялардың немесе банктердің облигацияларымен салыстырғанда олар жоғары пайыздық мөлшерлемелерді ұсынады, бұл оларды тәуекелдің неғұрлым жоғары деңгейіне дайын инвесторлар үшін тартымды етеді.
Тағы бір артықшылығы – эмиссия шарттарының икемділігі. МҚҰ облигациялары көбінесе мерзімі, төлемдері мен купондық мөлшерлемелері жағынан қолайлырақ шарттармен шығарылады. Бұл эмитенттерге ағымдағы қаржылық қажеттіліктеріне байланысты өтеудің және қаражатты тартудың ыңғайлы схемаларын ұсынуға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар, МҚҰ облигацияларына инвестициялардың тәуекелдерін де ескеру қажет. Оларға компанияның дефолт ықтималдығы, облигациялардың құнына әсер етуі мүмкін пайыздық мөлшерлемелердің өзгеруі жатады. Бұдан басқа, МҚҰ облигацияларының қайталама нарығы ірі компаниялардың немесе мемлекеттік қағаздардың облигациялар нарығына қарағанда аз дамыған. Бұл инвесторлар мұндай облигацияларды өтеу мерзіміне дейін сатуда қиындықтарға тап болуы мүмкін дегенді білдіреді.
Сонымен қатар, облигациялар арқылы капитал тарту МҚҰ-ға берілетін микрокредиттер көлемін ұлғайтуға мүмкіндік береді, бұл шағын және орта бизнестің дамуына ықпал етеді. Осылайша, облигациялар кәсіпкерлікті экономикалық қолдауда маңызды рөл атқарады, сонымен қатар бұл кәсіпкерлерге МҚҰ бағалы қағаздарына инвестициялардан да табыс алуға мүмкіндік береді. Бұған қоса, алдағы жылдары МҚҰ облигацияларын шығару көлемі одан әрі артады деп күтілуде, бұл оларды бизнеске де, инвесторларға да бұрынғыдан да қолжетімді әрі тиімді етеді.
Алайда, қаражат салудың алдында МҚҰ-ның қаржылық көрсеткіштерін, олардың кредиттік тарихы мен нарықтық үрдістерін мұқият талдау маңызды екенін есте ұстаған жөн.