Автобустан түсіріп тастаса не істеу керек?

Қоғамдық көлікте жолаушылардың құқығы жиі бұзылып жатады. Балаларды, үй жануарын ерткендерді немесе жолақысын уақытында төлей алмағандарды жүргізушілер автобустан түсіріп жіберетін жағдайлар аз емес. Бұл қаншалықты заңды? Жолаушы не істеуі керек және оны кім қорғайды? Осы сұрақтарға жауап іздеп көрдік.

Қарағандыдағы түсірілім – жүргізушінің мінезін сынау

Қарағандыда түсірілім кезінде күтпеген жағдай орын алды. Қоғам белсендісі, «Добрый город» қайырымдылық қорының жетекшісі Наталья Уголькова жүргізушілердің үй жануарларын автобусқа кіргізе ме, жоқ па, соны тексермек болған. Бірақ тәжірибе керісінше нәтиже берді – жүргізуші аялдамада тұрған белсендінің өзін де кіргізбей қойды.

«Кешіріңіз, сіз неге аялдамада итімен бірге тұрған әйел адамды алмай кеттіңіз? Қалайша көрмей қалуға болады? Дәл аялдаманың алдында тұрды ғой!»

Наталья Уголькованың айтуынша, заң жолаушыға үй жануарын қоғамдық көлікте алып жүруге рұқсат береді, егер ол қарғыбауда немесе арнайы жәшікте болса. Бірақ іс жүзінде бұл талапты жүргізушілер жиі елемейді.

«Бұл – жолаушы тасымалдау ережелерін бұзу. Жолаушыға қызмет көрсетуден бас тартқан жүргізуші әкімшілік жауапкершілікке тартылуы тиіс. Бірақ мен ондай жағдайдың тіркелгенін естімедім. Себебі жүргізушілер жалтарып, ойдан шығарылған сылтауларды алға тартады», – дейді Наталья Уголькова.

«Итіңіз бар ма? Онда түсіп қалыңыз!»

Ұқсас оқиға Алматыда да болды. Қала тұрғыны Алина Досан алтын түстес ретриверімен автобусқа мінгенде жүргізуші есікті ашпай қойған. Жолаушы барлық талапты сақтағанына қарамастан, көлік жүргізушісі өз білгенін істеп, тіпті өзге жолаушыларды да түсіріп жіберіп, полиция келгенше орнынан қозғалмаған.

«Видеода полиция қызметкері итке қарғыбау тағылғанын мойындады. Бірақ кейін бізден тасымалдау жәшігін талап етті. Заңда ондай міндет жоқ. Жүргізушілер кейде өз ережесін орнатады», – дейді Алина Досан.

Автопарк өкілдері бұл жолы жүргізушіні қорғап шықты: «Ит клиникадан шыққан соң агрессивті болуы мүмкін» деп түсіндірген. Ал шын мәнінде, заңда мұндай қосымша талап көрсетілмеген.

Баланы түсіруге болмайды – бірақ түсіреді

Мәселе тек үй жануарларымен шектелмейді. Жүргізушілер жолақысын төлей алмаған балаларды немесе әлеуметтік картасын ұмытқан оқушыларды да түсіріп жіберген жағдайлар кездескен. Кейде тәртіп бұзған немесе мас күйдегі ересектерді түсіру заңды, бірақ балаларға қатысты тыйым бар.

«Егер жолаушы жолақысын төлемесе, мас күйінде болып, өзге адамдардың мазасын алса немесе қоғамдық тәртіпті бұзса, жүргізуші оның көліктен түсуін талап етуге құқылы»,

– дейді Қарағанды қалалық ТКШ бөлімінің жолаушылар көлігі секторының меңгерушісі Темірлан Талдыбаев.

Бірақ заңға сәйкес, 16 жасқа толмаған баланы автобустан түсіруге болмайды, ата-анасы қасында болмаса да. Мәселен, Қарағандыда 18 жасқа дейінгі балалар үшін жолақыны бюджет өтейді, сондықтан бала тек жол жүру картасын басып өтсе жеткілікті. Егер картасын ұмытып кетсе де, оны автобустан түсіруге болмайды. Әйтпесе автопарк қызметкерлері ҚР ӘҚБтК-нің 571-бабы бойынша жауапқа тартылады.

Заң бар, бірақ орындаушы жоқ

«Автомобиль көлігі туралы» заңда жолаушыдан тек екі нәрсе талап етіледі: жолақысын төлеу және автобус ішінде тәртіп сақтау. Қалған жағдайларда – үй жануары бар, оқушы картасын ұмытқан немесе жануарды арнайы жәшікке салмаған деген сылтаулармен жүргізуші жолаушыны түсіріп тастауға құқылы емес.

Алайда тәжірибе басқаша: жүргізушілер көбіне өз ережесін орнатып, заңды елемейді. Ал әкімшілік жауапкершілікке тартылғандар жоқтың қасы.

Сұрақ сол күйі ашық қалып отыр: заң бар, бірақ оны орындайтындар бар ма? Жолаушы құқығын кім қорғайды?

Құралай ӘЛЖАППАР,

«QH»