Нарықтағы бағалар

Ауылшаруашылық, сондай-ақ мерекелік және маусымдық жәрмеңкелерде бағалар нарықтан төмен болуы керек. Сауда министрлігі жәрмеңкелерді өткізу стандартын қабылдады. Жәрмеңкедегі азық-түлік бағасы арзанырақ па, олай болмаса не істеу керек және бағаны кім бақылайды?

Жаңа құжат ауылшаруашылық жәрмеңкелері аптасына бір рет республикалық және облыстық маңызы бар қалаларда, ал 2 аптада бір рет аудандарда өткізілуі керек деп ұйғарады. Сонымен қатар, олардың бағасы нарықтық бағадан төмен болуы керек. Біз жәрмеңкелерде бағаны кім басқаратынын анықтауға тырыстық. Ереженің бастамашылары сауда министрлігі түсініктеме бермеді. Ауылшаруашылығы басқармасы олар тек ұйымдастырумен айналысады деп жауап берді, ал бағаларды қалалық кәсіпкерлік және ауылшаруашылығы бөлімдері ұсынады. Сауда және тұтынушылардың құқықтарын қорғау департаменттері бағаны бақылауы керек. Алайда, тексеруге шығу үшін оларға тұтынушылардан өтініштер мен прокуратура органдарының рұқсаттары қажет. Экономистер бұл қажет емес деп санайды. Ерекшеліктері әлеуметтік маңызы бар өнімдер. Бірақ оларға үкімет шекті бағаны белгілеген жоқ. Алайда, нарықтық экономика жағдайында сатып алушылар бағаны белгілеуі керек.

– Бізде жоқ, мұнда сатушылардың ұйымдастырылған әрекеттері бар. Олар келісе алады, монополиялық бағалар жоғары. Бірақ тұтынушы бізбен біріге алмайды. Сіз, мысалы, ірімшіктің бағасын қандай да бір жолмен алуға және оған бойкот жариялауға тырысуға болады. Халық өзі бір өнімнің бағасын қымбатсынып, сатып алудан бас тартса, бір шешімге келуге болады. Бұлай жалғаса берсе, сапасыз нашар өнімді сатып алып жүре береміз, – деді «Тұран-Астана» университетінің профессоры Жанкелді Шымшықов.

Ешкім нарық заңдарын жойған жоқ, дейді профессор. Нарықтағы басты басым фактор – сұраныс. Бүкіл әлемде нарықта бәрі тұтынушыға байланысты. Жангелді Шымшықов әлеуметтік желілер арқылы бірігуді ұсынады. Адвокаттардың айтуынша, сатып алушының жәрмеңкелерде бағаны қорғауға құқығы бар.

– Тұтынушылардың өз құқығын бұзушылықтарын бейне тіркеуге құқығы бар. Ол мұны бағалар бастапқыда бекітілгенге сәйкес келмейтіні туралы бейнеге түсіреді. Осыдан кейін, ол тіркелген кезде полиция қызметкерлерін шақырады және әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстің 190 бабының шеңберінде ол тиісті жауапқа тарту туралы өтініш жазады. Дәлелді база ретінде тиісті бейнежазбаны қоса беру керек, – деп түсіндірді Қазақстан тұтынушыларының республикалық қауымдастығының басшысы Жаслан Айтмағанбетов.

Сотқа да жүгінуге болады. Алайда сатып алушылардың ешқайсысы бірнеше теңгеге бола шу шығармайды, дейді заңгер.

Жұпар ТОНТАЙТЕГІ, «QH»