1414 атын жамылған алаяқтар – абай болыңыз!

Ел азаматтары үшін ресми хабаршы ретінде қалыптасқан 1414 нөмірін қылмыскерлер алаяқтық мақсатта белсенді пайдалануда. Соңғы уақытта осы нөмірден келетін жалған SMS пен телефон қоңыраулары арқылы жеке деректерді алдау, коды мен ақшалай есептерге қол жеткізу оқиғалары анықталып отыр. Бұл – тек цифрлық алаяқтықтың ғана емес, азаматтардың қаржылық және жеке қауіпсіздігіне төнетін нақты қатердің дәлелі.

Ресми еgov порталының SMS-хабарламаларына сенім арту қалыпты жағдай – сол себепті алаяқтар да дәл осы сенімді пайдаланады. «Егер 1414-тен хабарлама келсе, өзіңіз eGov порталына кіріп, авторизация жасағаныңызды тексеріңіз. Егер сіз ешқандай шара жүргізбеген болсаңыз, кодты ешкімге айтпаңыз», – деп ескертеді бағдарламалау мектебінің жетекшісі Бағлан Бұлғұнаев. Ол өз тәжірибесінде алаяқтардың телефонда 1414 нөмірі көрсетіліп, код сұрап, кейін «сіз бір нәрсе сатып алдыңыз ба» деп қоңырау шалған жағдайларды айтқан.

Ресми қызметтердің SMS-тары тек шектеулі әрекеттер кезінде жіберіледі: порталға кіру, құжатқа электрондық қол қою немесе мемлекеттік қызмет сұрау салғанда ғана. Егер сіз ешқандай әрекет жасаған жоқ болсаңыз да 1414-тен хабарлама келсе – бұл рұқсатсыз әрекет болуы мүмкін. Ұлттық ақпараттық технологиялар компаниясы ескерткендей, 1414-тегі кодтар несие алу құқығын бермейді; алайда алаяқтар бұл код арқылы пайдаланушыны алдап, оның жеке деректеріне және қаржылық шоттарына қол сұғуы ықтимал.

Қылмыскерлер қолданатын танымал схемалар:

Жаңа телефонды бұрын верификациядан өткен IMEI-ге тіркеу ұсыныңыз деп алдау (әдетте нәтиже бермейді, жүйе жалған өтініштерді тез анықтайды).

SMS-та қысқартылған немесе белгісіз сілтемелер жіберіп, қолданушыдан кодты немесе жеке ақпаратты сұрау.

1414 нөмірі көрсетілгендей көрінетін алдамшы қоңырау шалып, «банк», «салық» немесе «пошта» қызметкерлері ретінде өзін таныстыру арқылы сендіру.

Қарағанды облысының ПД киберқылмысқа қарсы бөлімінің өкілдері атап өткендей, интернет-алаяқтықтың төрттен бірі 1414 нөмірімен байланысты тіркеледі. Сондықтан полициясы және киберқауіпсіздік мамандары басты кеңестерді береді.

Қалай сақтану керек? Тәжірибелік кеңестер:

Кодты ешкімге айтпаңыз. SMS-тағы растау кодын, электрондық қолтаңба кілтін немесе банк картасының ақпаратын ешқашан бөліспеңіз.

Сілтемелерге абай болыңыз. Хабарламадағы қысқартылған немесе белгісіз сілтемелерге баспаңыз – алдымен ресми сайтқа өзіңіз кіріп тексеріңіз.

Еgov-қа өзіңіз кіріп тексеріңіз. Егер 1414-тен хабарлама келсе, eGov порталына немесе мобильді қосымшаға өзіңіз кіріп, қандай әрекет тіркелгенін біліңіз.

Күдікті жағдайда 102-ге қоңырау шалыңыз. Полиция 102 нөмірі арқылы кеңес береді және қажет болса тергеуді бастайды.

Банктік мәселе туындаса – банк пен қаржы реттеушілеріне хабарласыңыз. Егер сіздің атыңыздан микрокредит тіркелсе, алдымен микрокредит ұйымына ресми түрде шағым түсіріп, Қаржы нарығын реттеу агенттігі мен полицияға хабарлаңыз.

ЭЦҚ кілттерін жоғалтсаңыз – жедел түрде ескілерін тоқтатып, жаңаларын шығарыңыз.

Телефон нөмірін қауіпсіздігі бұзылса – Мобильді азаматтар дерекқорында мәліметтерді жаңартыңыз.

Тәуекелдердің ең ауыр түрі – алаяқтардың телефоныңызға қашықтан бақылау орнатып, банк қосымшаларыңызға, поштаңызға немесе әлеуметтік желілерге қол жеткізуі. Бұл жағдайда құрылғы «кірпішке» сияқты қызмет ететін болады және оны қалпына келтіру ұзақ әрі қымбатқа түсуі мүмкін.

Ұлттық ақпараттық технологиялар және құқық қорғау органдары азаматтарды ресми хабарламалардан ғана емес, күмәнді ұсыныстардан да сақталуға шақырады. Ал бұл қауіптің алдын алу – әрбір азаматтың жеке жауапкершілігі: сақтық шараларын сақтау сіздің жеке және қаржылық деректеріңіздің қауіпсіздігін қамтамасыз етеді.

Құралай ЖҰМАҒАЛИҚЫЗЫ,

«QH»